تعاملات بین والد و نوزاد از لحظه تولد، نقشی اساسی در رشد و پرورش مغز نوزاد دارند. به عقیده دانشمندان دانشگاه هاروارد هنگامی‌که نوزاد یا کودک خردسال غر می‌زند، به شیء یا مکانی اشاره می‌کند یا گریه می‌کند و یک بزرگسال با تماس چشمی، کلمات یا در آغوش گرفتن پاسخ مناسبی به این کارهای او می‌دهد، ارتباطات عصبی در مغز کودک ایجاد و تقویت می‌شود. تکرار این امر، مسیرهای عصبی مناسبی را در مغز کودک ایجاد کرده که به بهبود عملکرد مغز و متعاقبا مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی آنها کمک می‌کند. در واقع، کودک با انجام این کارها سیگنالی از «نیاز به تعامل» را به والدین خود ارسال می‌کند و والدین پس از دریافت این سیگنال می‌توانند با عکس‌العمل مناسب، به رشد مغز او کمک کنند.
این فعالیت که مستلزم تعامل دوطرفه بین والدین و کودک است، به بازی‌هایی مثل تنیس، والیبال یا پینگ‌پنگ تشبیه شده است. از این جهت که ابتدا کودک از راه‌های مختلف (گریه، اشاره به یک شیء یا بهانه‌گیری و…) اعلام نیاز می‌کند و والد به نیازش پاسخ می‌دهد. درصورتی‌که به این نیاز کودکان، پاسخ مناسب داده نشود، ممکن است در روند رشد طبیعی مغز اختلال ایجاد شود. زیرا واکنش استرس در بدن نیز فعال می‌شود و هورمون‌های استرس کل مغز را دربرمی‌گیرد. بنابراین می‌توان گفت که برای کمک به رشد مغز کودکان نیازی نیست کارهای پیچیده‌ای انجام دهید، بلکه فقط پاسخ مناسب و به‌موقع به نیازهای آنها، خود کمکی بزرگی است. در این مقاله به معرفی نمونه‌های متفاوت و ساده‌ای از بازی برای بهبود رشد مغز کودکان که تعامل بین والد و کودک را تقویت می‌کند، می‌پردازیم پس تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
۱- بازی «اگه گفتی اسمش چیه؟»، بهترین بازی برای پرورش مغز کودکان
فعالیت‌ها و بازی ها برای بهبود رشد مغز کودکان به‌راحتی از طریق فرصت‌های روزمره به دست می‌آیند. این موقعیت‌ها بهترین زمان برای کمک به کودک در ایجاد و توسعه مسیرهای ارتباطی مغزی به خصوص در حوزه زبانی هستند. برای مثال هنگامی‌که لباس‌هایش را می‌پوشانید یا وقتی می‌بینید نسبت به یکی از لباس‌هایش علاقه نشان می‌دهد، نام آن لباس را با پرسیدن سوال: «اگه گفتی اسمش چیه؟» بلند بگویید و تکرار کنید. مثلا، دامن او را بالا بگیرید و بگویید «اگه گفتی اسم این لباس چیه؟ بله، این دامنه!» و سپس با پرداختن به جزئیات لباس یک قدم جلوتر بروید: «این دامن چه رنگیه؟ این دامن آبیه!» وقتی کودک به یک شی اشاره می‌کند، با نامگذاری آن شی و صحبت در مورد آن به او پاسخ دهید. به‌عنوان مثال، وقتی کودک به یک توپ اشاره می‌کند، والد (مراقب یا بزرگسالی که کنار کودک است) می‌پرسد: «توپت رو می‌خوای؟ بیا اینم توپت! بیا با توپ بازی کنیم!» تکرار نام اشیاء و لباس‌ها، کودک به‌تدریج دایره واژگان خود را گسترش می‌دهد و حافظه‌اش تقویت می‌شود. شنیدن پرسش‌های ساده و مشاهده جزئیات مختلف لباس‌ها یا اشیاء، به رشد شناختی کودک کمک می‌کند.
باید از اشیاء تیز، شیشه‌ای یا هر نوع شیء که ممکن است به کودک آسیب برساند، خودداری شود. همچنین از انتخاب مواد شوینده یا سمی بپرهیزید چون ممکن است کودک بتواند بسته یا در آنها را باز کند. قبل از استفاده از اشیاء در بازی، باید آنها را به دقت شسته و ضدعفونی کنید. زیرا کودکان در این سن علاقه زیادی به گذاشتن اشیاء در دهان دارند، بنابراین تمیز بودن اشیاء از اهمیت بالایی برخوردار است.
۲- «کشف خوراکی‌ها»، یک تجربه مهیج برای بهبود رشد مغز کودکان
با کودک خود در آشپزخانه کند و کاو کنید. آشپزخانه معمولا مملو از تصاویر، رنگ‌ها، شکل‌ها و بوهای هیجان‌انگیز برای کودک است و موقعیتی عالی برای کشف احساسات جدید برای کودک به‌شمار می‌رود. با توجه دقیق به آنچه که فرزندتان به آن نگاه می‌کند، به آن علاقه و واکنش نشان می‌دهد، کنجکاوی کودک خود را تشویق کنید. مثلا، اگر متوجه شدید که کودکتان به یک موز خیره شده است، آن را بردارید و به او نزدیک کنید و در عین حال با او در مورد اینکه موز چیست، چه مزه‌ای دارد، چه رنگی است، صحبت کنید. به رسمیت شناختن علایق کودک به او کمک می‌کند تا احساس کند مورد توجه قرار دارد و درک می‌شود. این بازی علاوه‌بر تقویت مهارت زبانی کودک حس کنجکاوی او را تحریک کرده و به یادگیری تجربی و شناختی او کمک می‌کند. آشپزخانه (برای جزئیات بیشتر به مقاله سرآشپز بازیگوش؛ بهترین بازی برای کودکان نوپا در خانه مراجعه کنید) پر از محرک‌های حسی است. لمس مواد مختلف، بوییدن غذاها و مشاهده رنگ‌ها و شکل‌های متنوع باعث تقویت رشد مغز کودکان و حواس پنج‌گانه آنها (بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه و چشایی) می‌شود.
هنگام انتخاب اشیاء برای بازی، باید از اشیائی استفاده کرد که هیچ قسمت قابل جداشدن یا ریز نداشته باشند تا خطر بلعیدن یا خفه شدن برای کودک وجود نداشته باشد.
۳- بهبود عملکرد مغز کودکان با بازی «یادگیری از طبیعت»
چه در ماشین باشید و چه پیاده در محله، مناظر بیرون از منزل فرصتی عالی برای کشف جهان در اختیار کودکان قرار می‌دهد. با صداها، حرکات یا آواهایی که کودک شما نسبت به اشیاء اطراف نشان می‌دهد، به علاقه او توجه نشان دهید و سپس به آن اشاره کرده و به او بگویید: «اون چیه؟» برای مثال وقتی به یک پرنده اشاره می‌کند بگویید: «اون چیه توی آسمون؟ وای توام اون پرنده رو می‌بینی؟ ببین چه پرندۀ قشنگیه!» با این کار، فرزندتان متوجه می‌شود که هم به علایق او اهمیت می‌دهید و هم او را تشویق می‌کنید تا دنیای اطرافش را کشف کند. این بازی نه‌تنها برای بهبود رشد مغز کودکان خوب است، بلکه مهارت زبانی، تجربی و شناختی او را پرورش داده و فرصت‌های جدیدی برای یادگیری در دنیای واقعی به او می‌دهد. مشاهده پرنده‌ها، ماشین‌ها، درختان، یا حتی افراد مختلف می‌تواند برای کودک تجربیات جدید و مفیدی به‌همراه داشته باشد.
اگر کودک به طبیعت (مانند درختان، گل‌ها، یا حیوانات) توجه نشان می‌دهد، دقت کنید که او از اشیاء خطرناک دور باشد. برای مثال، کودکان ممکن است با گیاهان سمی یا حیوانات زنبور، مار، یا دیگر حیوانات خطرناک در ارتباط قرار بگیرند. اگر در نزدیکی جاده یا پارکینگ قرار دارید، از نزدیک شدن کودک به خودروهای در حال حرکت یا پارک شده جلوگیری کنید. حتی اگر خودروها توقف کرده اند، بهتر است کودک از اطراف آنها دور باشد تا از برخوردهای احتمالی جلوگیری شود. در مواقع بارانی، برفی یا طوفانی، از بیرون بردن کودک خودداری کنید. همچنین در فصل‌های سرد یا گرم، دقت کنید که کودک شما لباس مناسب پوشیده باشد تا از سرمای شدید یا گرمای زیاد محافظت شود.
۴- «یکی من، یکی تو»، یک بازی خوشمزه برای تقویت رشد مغز کودکان
وقتی به کودک خود غذا می‌دهید، این کار را نوبتی انجام دهید. یعنی وقتی یک قاشق غذا به او دادید اجازه دهید قاشق بعدی را خودش بخورد. حتی اگر کمی طول بکشد، صبر کنید تا فرزندتان پاسخ دهد. نوبتی انجام‌دادن کارها علاوه‌بر بهبود فرایندهای مغزی کودک به تقویت اعتمادبه‌نفس و تقویت مهارت خودکنترلی او نیز کمک می‌کند. این یک بازی عالی برای بهبود رشد مغز نوزادان ۶ ماهه و بزرگتر خواهد بود. نوبتی انجام دادن کارها به کودک می‌آموزد که صبر کند تا نوبت او برسد. در واقع، این بازی تمرینی است برای تقویت مهارت مدیریت نیازهای خود که در موقعیت‌های مختلف زندگی نیز برای کودک مفید خواهد بود. وقتی کودک فرصتی برای انجام کاری به صورت مستقل پیدا می‌کند (مثلاً گرفتن قاشق یا غذا به دست خود)، احساس موفقیت و اعتماد به‌نفس پیدا می‌کند. این احساس موفقیت باعث تقویت خودباوری نیز در کودک می‌شود. وقتی کودک خودش قاشق را می‌گیرد و به دهان می‌برد، مهارت‌های حرکتی ظریف او تقویت می‌شود. این بازی به هماهنگی دست و چشم و کنترل حرکات کودک کمک می‌کند. بازی نوبتی به کودک می‌آموزد که در تعامل با دیگران نوبت‌ها را رعایت کند. این امر به تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک و توانایی او در همکاری با دیگران در موقعیت‌های مختلف در آینده کمک کرده و برای پرورش مغز کودکان بسیار مفید است. انجام کار به‌صورت نوبتی باعث تحریک مغز کودک و تقویت توانایی‌های شناختی او می‌شود. این نوع بازی به کودک کمک می‌کند تا مفهوم زمان، نوبت، نظم و ترتیب را یاد بگیرد و مهارت‌های تصمیم‌گیری خود را تقویت کند.
قاشق‌ها یا وسایلی که برای غذا دادن به کودک استفاده می‌کنید باید به طور خاص برای سن او طراحی شده باشند. این قاشق‌ها معمولاً لبه‌های نرم و بدون لبه‌های تیز دارند و فلزی نیستند تا خطر آسیب به دهان یا گلو کودک را کاهش دهند. هنگام دادن غذا به کودک، اطمینان حاصل کنید که غذای مورد نظر برای سن و توانایی جویدن او مناسب است. مواد غذایی سخت یا خطرناک مانند مغزها، انگور کامل، یا قطعات بزرگ غذا را از وعده‌های غذایی کودک حذف کنید تا خطر خفگی به حداقل برسد. حتی اگر کودک شما به‌طور مستقل قاشق را به دهان می‌برد، هیچ‌گاه او را در حین غذا خوردن تنها نگذارید. مراقبت دائمی از کودک در هنگام غذا دادن برای جلوگیری از خطراتی مانند خفگی یا برگرداندن غذا ضروری است. در زمان انجام بازی نوبتی، مراقب وضعیت نشستن کودک باشید. کودک نباید در حال حرکت یا بازی کردن غذا بخورد، زیرا این کار می‌تواند خطر خفگی را افزایش دهد. بهترین حالت برای غذا دادن به کودک، نشسته و آرام است.
والدین ممکن است به دلیل استرس‌های ناشی از مشکلات مالی، نداشتن ارتباطات اجتماعی یا مشکلات مزمن جسمی، با کودکان خردسال در فعالیت «اعلام نیاز و دریافت پاسخ» تعامل نکنند. سیاست‌ها و برنامه‌هایی که نیازهای والدین را برآورده می‌کنند (برنامه‌هایی مثل رعایت مرخصی زایمان، گنجاندن مهارت‌های ارتباطی در سیستم آموزشی، سیاست‌هایی علیه سوءاستفاده از کودکان و غیره) به آنها فرصت بیشتری برای توجه به نیازهای کودک خود ارائه می‌دهند. این موضوع به نوبه خود به رشد سالم مغز و بدن کودکان و داشتن جامعه‌ای سالم‌تر و شادتر در آینده کمک می‌کنند. شما با فرزند زیر ۲ سال خود برای بهبود رشد مغز او چگونه وقت می‌گذرانید؟ آیا برای بهبود عملکرد مغز کودک خود فعالیت‌های خاصی را انجام می‌دهید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
دیدگاه‌ها
۰ مورد
دیدگاه خود را درمیان بگذارید